Eenzaamheid

Eenzaamheid; het is een onderwerp wat de laatste maanden door de overheidsbeperkingen en de lockdowns hoog op de agenda staat. Ook in mijn werk als uitvaartverzorger heb ik hier geregeld mee te maken.

Eenzaamheid kan ook een stukje beleving zijn. Ik herinner me een uitvaart van een vrouw die qua leeftijd dichter bij de 100 zat dan bij de 90. Zes avonden per week kwamen er kinderen, kleinkinderen of andere familieleden bij haar op de koffie. Ik ken maar bitter weinig mensen met zo’n drukke sociale agenda. Maar mevrouw zelf dacht er anders over. Op de enige avond per week dat zij alleen zat, belde ze praktisch haar gehele kennissenkring om te klagen dat ze zo alleen was. Beleving dus. Er zijn genoeg mensen die één keer per week visite al een zware belasting vinden.

Maar dit is een ander verhaal. Het verhaal van een man van halverwege de tachtig wiens vrouw zojuist is overleden. Bij binnenkomst in de portiekflat, valt me op dat de man helemaal alleen in het woonhuis is. ,,Zijn er kinderen,” vraag ik voorzichtig. De man schudt zijn hoofd. ,,Andere familieleden?” Wederom gaat zijn gelaat ontkennend van links naar rechts. ,,Hoeveel mensen verwacht u op de crematie,” is mijn volgende vraag. Het antwoord maakte me stil. Met gebogen hoofd kijkt de man mij schuchter aan. ,,Alleen ik, vrees ik.” Ruim zestig jaar waren zij elkaars schaduw, totdat een ongeneeslijke ziekte het samenzijn doorbrak.

De man vertelt zijn verhaal. Hij heeft nooit meer dan vluchtig contact gehad met zijn buren. Bezoek komt er al jarenlang niet over de vloer en zowel hij als zijn vrouw zijn enig kind. Zijn eigen gezondheid was nog te goed om in aanmerking te komen voor een verzorgingshuis. Ook was nimmer gelukt om nageslacht op de wereld te zetten.

Het is verdraaid lastig om zo’n uitvaart vorm te geven. Hoe graag ik dit ook zou willen voor de achtergebleven echtgenoot. Denk maar na… Toespraken? Voor wie moet er gesproken worden? Muziek? Voor wie draai je die muziek? En ga je jezelf na afloop op een plakje cake trakteren om vervolgens alleen in de veel te grote koffiekamer plaats te nemen?

De man wil in elk geval wel naar het crematorium toe. Tot het laatste moment wil hij bij zijn vrouw zijn. Het liefst maakt hij gebruik van een volgauto, want eigen vervoer heeft hij niet. En om met het openbaar vervoer naar de crematie te gaan? Nee, dat ziet hij begrijpelijkerwijs niet zitten.

,,Weet je wat we doen,” stel ik voor. ,,Ik haal u thuis op, dan gaan we samen naar de uitvaart toe.” De man kijkt glimlachend omhoog. ,,Dat is vriendelijk van u.”

Zo druk ik op de dag van de uitvaart de deurbel in bij de portiekflat. Keurig gekleed komt de man naar buiten. In zijn rechterhand een wandelstok, in zijn linkerhand zijn mondharmonica. ,,Bent u er een beetje klaar voor,” vraag ik. ,,Jawel,” klinkt het beleefd. Onderweg naar het crematorium praten we wat over koetjes en kalfjes. In het crematorium neemt de echtgenoot in zijn eentje plaats in de gezinskamer.

In de aula van het crematorium zet ik twee stoelen bij de kist. Hij vertelt over zijn vrouw. Ik luister. Aan het einde speelt hij nog een kwartiertje op zijn mondharmonica, waarna we de kist laten dalen. Dat was het dan. Samen lopen we naar mijn auto. Op de terugweg adviseer ik de man om zijn eigen wensen vast te leggen bij een notaris, zodat hij geen gemeentelijke uitvaart zou krijgen na zijn overlijden. Ons afscheid bij de portiekflat geeft mij geen fijn gevoel, wetend dat de man er nu echt alleen voor staat.

Twee jaar later word ik gebeld door een notaris. Een oudere man is overleden en hij wenst mij als uitvaartbegeleider. Als ik zijn achternaam noteer, weet ik direct wie is het. ,,Was hij alleen toen hij overleed,” vraag ik aan de notaris. Hij ontkent. ,,In een verzorgingshuis, omringd door lieve dames.” Gelukkig niet alleen in zijn eigen woonhuis, is mijn eerste gedachte. We kennen allemaal de verhalen over mensen die langere tijd dood in huis liggen. Drie verpleegsters van het verzorgingshuis geven aan naar zijn crematie te willen komen.

Bij zijn afscheid in het crematorium vertel ik het verhaal van de crematie van zijn vrouw. Op de kist liggen geen bloemen, maar alleen een mondharmonica. Zijn mondharmonica, waarmee hij twee jaar eerder het verdriet om zijn vrouw mee had verwoord…