Bevrijdingsdag

Een e-mailbericht op de vroege woensdagochtend, februari 2021. ,,Goedemorgen Niels, gaarne wil ik wederom gebruik maken van jullie diensten op korte termijn. Vanwege werkzaamheden van mijn kinderen en de avondklok, de vraag of je ook op zaterdag beschikbaar ben voor een voorgesprek.”

Ik wacht een aantal lange minuten met bellen. Ook wij als uitvaartbegeleiders hebben soms even tijd nodig om een bericht door ons door te laten dringen. In die paar ogenblikken denk ik met een warm gevoel terug aan het voorjaar van 2020. Aan hoe wij een jaar eerder afscheid namen van zijn echtgenote. Op een prachtige locatie: Koepel Zeeburg in Oostvoorne. Op een zonovergoten dag. Met prachtige bloemen en toespraken. En een memorabele oversteek met het pontje van Rozenburg naar het crematorium in Maassluis. Ik zie de blusboten die het pontje en de rouwauto begeleidden nog voor me alsof het de dag van gisteren was.

Ik bel de afzender en we spreken af voor de zaterdag. Het is vreemd, maar ook vertrouwd, om weer in dit woonhuis te zijn. Net of ik terug in de tijd gestapt ben. Eén van de boeketten hangt gedroogd aan de muur als aandenken aan het afscheid van een jaar eerder. ,,Kijk, moet je eens zien,” roept één van de kinderen om mij vervolgens mee te nemen naar ‘onze’ kaars, die een jaar eerder bij de kist brandde. ,,We hebben wat as van Ma in de kaars verwerkt. Mooi hè.” Ik knik instemmend.

Het afgelopen jaar heb ik dikwijls aan de familie teruggedacht. Niet alleen vanwege het indrukwekkende afscheid. Maar zeker ook omdat ik nooit eerder een familie heb meegemaakt die zoveel uitvaartverzorgers heeft uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek toen moeders ongeneeslijk ziek bleek te zijn. Liefst vijf andere collega’s zitten aan dezelfde tafel voor een oriënterend gesprek. Het typeert de echtgenoot; in zijn werkzame leven was hij altijd degene die de scepter zwaaide en ook bij het naderende afscheid van zijn vrouw wilde hij dat het exact zo zou verlopen zoals hij voor ogen had.

En ook nu zijn eigen afscheid elke dag dichterbij komt. Een gepland overlijden, met goedkeuring van de betrokken artsen van de Levenseindekliniek. Eén groot verschil is er wel: ditmaal wordt er slechts één uitnodiging voor een voorgesprek verstuurd naar een uitvaartonderneming. ,,Het gaat gewoon niet meer,” legt de heer des huizes uit, als we in de woonkamer plaats hebben genomen. ,,Zeker niet vanwege mijn ziektebeeld. Mijn vrouw…” Het valt even stil… ,,Mijn vrouw hield mij op de been. Zonder haar heeft mijn leven alle glans verloren… Ik heb nog maar één wens: naar haar toegaan. Bevrijd worden uit deze situatie. Nu kan ik waardig afscheid nemen en gaan. Over een aantal jaren niet meer.”

,,Ik begrijp u volledig,” hoor ik mezelf denken, maar ik voel geen behoefte om dit op dit moment uit te spreken. Voegt het iets toe? Ik voel zijn overtuiging en zijn hartenwens in elke zin die hij uitspreekt. De dag van euthanasie, zo legt hij uit, is zijn bevrijdingsdag. Zijn kinderen steunen hun vader volledig. Ook zij begrijpen: gezien zijn hoge status in zijn werkzame leven, wil pa nooit in een situatie van afhankelijkheid terecht komen. Al doet zijn beslissing wel heel veel pijn en verdriet. Zeker omdat het zo kort na elkaar is. ,,Heeft u het afgelopen jaar nog momenten gekend van groot geluk of van euforie,” vraag ik als het even stil valt. Zijn lippen drukken zich op elkaar en zijn hoofd buigt een beetje naar beneden. ,,Nee, Niels, eigenlijk niet.”

Ik denk terug aan de oversteek met het pontje van Rozenburg naar Maassluis. Vol enthousiasme en bravoure stond hij te roepen en wuiven naar zijn oude collega’s van de blusboten. ,,Mooi hè… Echt… wat bijzonder,” liet hij iedereen op de boot ongevraagd weten. Was dit een moment van groot geluk? Als zijn vrouw niet op een meter afscheid in de rouwauto lag, waarschijnlijk wel. Nu niet.

Na het noteren van zijn laatste wensen (tot in de puntjes al zelf voorbereid) zeggen we elkaar gedag. ,,Ik hoop dat u daar vindt wat u hier verloren bent. Ik begrijp uw keuze en heb bewondering voor uw moed,” zijn mijn laatste woorden. ,,Dat weet ik,” en met een glimlach en een blik van gelijkgestemdheid, stap ik door de voordeur richting mijn auto.

Anderhalve maand later, vlak voor Bevrijdingsdag, kijken we naar foto’s van zijn rijke leven. Luisteren we naar muziekstukken die de belichaming zijn van een bepaalde tijdgeest uit zijn leven. Luisteren we naar de speeches en kijken we naar de prachtige bloemen rondom de kist. Als de dienst bijna gereed is, begeleiden zijn kinderen hun vader naar buiten, waar dezelfde blusboten hun oude leidinggevende de laatste eer bewijzen. De cirkel is rond. Zij weten: het is goed zo. Ondanks hun eigen verdriet, is dit Pa zijn bevrijding.